Phoenix Metro News | Breaking & Latest News Updates | Live News, Politics & Business
दुर्मिळ सापांची माहिती, संरक्षणाचे उपाय, तस्करीचा धोका
प्रतिनिधी | १६ मार्च २०२५
महाराष्ट्रातील समृद्ध जैवविविधतेत अनेक दुर्मिळ आणि अनोखे साप आढळतात. मात्र, वाढती शहरीकरण, जंगलतोड आणि हवामान बदलामुळे हे दुर्मिळ साप नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत. जैवशास्त्रज्ञ आणि सर्पतज्ज्ञांच्या मते, हे साप केवळ परिसंस्थेसाठीच नव्हे, तर औषधनिर्मितीसाठी देखील उपयुक्त आहेत.
महाराष्ट्रातील काही दुर्मिळ साप आणि त्यांचे वैशिष्ट्ये
१) सह्याद्री केट साप (Sahyadri Keelback – Hebius Sahyadrensis)
सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये आढळणारा हा साप अलीकडेच वैज्ञानिकांच्या नजरेस आला. या सापाबद्दल अजूनही संशोधन सुरू आहे. तो विषारी नसून प्रामुख्याने ओलसर जंगलांमध्ये राहतो.
२) मलबार पिट वायपर (Malabar Pit Viper – Craspedocephalus malabaricus)
सह्याद्रीच्या घनदाट जंगलात हा साप आढळतो. त्याची त्वचा हिरवट, तपकिरी किंवा केशरी रंगाची असते, जी निसर्गात लपण्यास मदत करते. हा एक सौम्य विषारी साप असून तो प्रामुख्याने रात्री सक्रिय असतो.
३) सिंधुदुर्ग सर्प (Sindhudurg Shieldtail – Uropeltis sindhudurgensis)
हा एक अत्यंत दुर्मिळ आणि मर्यादित क्षेत्रात आढळणारा साप आहे. त्याच्या शेपटीचा आकार ढालीसारखा असतो, त्यामुळे त्याला “शील्डटेल” असे म्हटले जाते. तो जमिनीत लपून राहणारा असून शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर मानला जातो.
४) ब्रोंझबॅक ट्री साप (Bronzeback Tree Snake – Dendrelaphis tristis)
हा साप अतिशय चपळ असून झाडांवर राहतो. महाराष्ट्रातील जंगलांमध्ये तो आढळतो. त्याचा रंग चमकदार सोनेरी-तपकिरी असून तो अतिशय वेगाने हालचाल करतो.
५) इंडो-चायनीज सर्प (Indo-Chinese Rat Snake – Ptyas mucosa)
हा विषारी नसलेला साप प्रामुख्याने शेतीजवळ दिसतो. तो उंदीर आणि छोटे प्राणी खाऊन शेतकऱ्यांना उपयुक्त ठरतो.
दुर्मिळ सापांवर वाढते संकट
पर्यावरण अभ्यासकांच्या मते, जंगलतोड, अवैध तस्करी आणि शहरीकरण यामुळे या सापांच्या संख्येत घट होत आहे. अनेक दुर्मिळ प्रजातींना “असुरक्षित” (Vulnerable) किंवा “धोक्यात” (Endangered) असा दर्जा देण्यात आला आहे.
सर्पतस्करीचा वाढता धोका
ताज्या अहवालानुसार, महाराष्ट्र आणि गोवा या भागांमधून दुर्मिळ सापांची अवैध तस्करी वाढली आहे. काही सापांना विदेशी बाजारपेठेत मोठी मागणी आहे, कारण त्यांचे विष औषधनिर्मितीमध्ये वापरले जाते. वन विभाग आणि वन्यजीव संरक्षण संस्था यावर लक्ष ठेवत आहेत, मात्र अद्यापही तस्करी पूर्णपणे रोखली गेलेली नाही.
“ताज्या बातम्या | Phoenix News Metro वर ब्रेकिंग न्यूज आणि लाइव्ह अपडेट्स” राजकीय आणि उद्योग
सापांबाबत समाजातील गैरसमज आणि वास्तव
समाजात अजूनही सापांविषयी भीती आणि अंधश्रद्धा मोठ्या प्रमाणावर आहेत. अनेक ठिकाणी साप दिसला की त्याला मारले जाते, मात्र बहुतेक साप निरुपद्रवी असतात. तज्ज्ञांच्या मते, साप हा निसर्गाच्या परिसंस्थेतील महत्त्वाचा घटक आहे आणि त्याचे संरक्षण करणे गरजेचे आहे.
हे ही वाचावे
मुकुंदरा हिल्समध्ये दुर्मिळ कराकलचे दर्शन – वन्यजीव प्रेमींसाठी आनंदवार्ता!
सर्पसंवर्धनासाठी उपाययोजना
✔ सर्पसंवर्धन शिक्षण: सर्पतज्ज्ञ आणि पर्यावरण संस्थांनी शाळा आणि गावांमध्ये सर्पसंवर्धनाबाबत जनजागृती करणे आवश्यक आहे.
✔ कायद्याची अंमलबजावणी: वन्यजीव संरक्षण कायदा १९७२ नुसार दुर्मिळ सापांची शिकार आणि तस्करी करणाऱ्यांना कठोर शिक्षा दिली जावी.
✔ संरक्षित क्षेत्र निर्मिती: महाराष्ट्र सरकारने काही दुर्मिळ सापांसाठी विशिष्ट अभयारण्ये आणि संरक्षित क्षेत्र निर्माण करावी.
✔ सर्पतज्ज्ञांना सहकार्य: साप पकडण्यासाठी तज्ज्ञांकडून मदत घ्यावी आणि त्यांना सुरक्षित स्थळी सोडण्यात यावे.
निसर्गसंपत्ती वाचविण्यासाठी पुढाकार आवश्यक!
दुर्मिळ साप हे महाराष्ट्राच्या निसर्गाचा अनमोल वारसा आहेत. त्यांचे अस्तित्व वाचविण्यासाठी सरकार, पर्यावरण संस्था आणि नागरिकांनी एकत्रित प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. प्रत्येकाने सर्पसंवर्धनाला हातभार लावल्यासच महाराष्ट्रातील हे दुर्मिळ साप पुढील पिढ्यांसाठी जतन राहतील.
(तुमच्या परिसरात दुर्मिळ साप दिसल्यास तातडीने वन विभाग किंवा स्थानिक सर्पतज्ज्ञांना संपर्क साधावा.)
“ताज्या बातम्यांसाठी Phoenix Metro News ला फॉलो करा आणि लोकल न्यूज आणि ब्रेकिंग अपडेट्स मिळवा!”
